Jak byłam dzieckiem i bałam się iść do szkoły ze strachu przed konsekwencjami, bo się nie przygotowałam wcześniej ( nauka nie była moją mocną stroną, na szczęście czas pokazał, że większość z tych rzeczy, które mi w szkole próbowano wbić do głowy ni cholery nie jest w kręgu moich potrzeb w życiu dorosłym) to miałam takie przeświadczenie, że jak pokaże mi się jakieś zwierzę to przyniesie mi szczęście. Czytaj nikt nie sprawdzi czy masz zadanie domowe, nie będzie kartkówki ani nikt nie weźmie do odpowiedzi. Takie przeświadczenie miałam nawet na studiach i szczerze mówiąc do dzisiaj tak mam. Myślę sobie, że to jest szczęście, że np. chce mi się pokazać ptak drapieżny. Ostatnio widziałam orła jak rozprawiał się z martwym lisem. To już samo w sobie jest szczęście czyli coś na rzeczy jest, prawda? Trochę ta infantylność moja skłoniła mnie do pogrzebania w temacie.
Przecież nie tylko ja tak mam, takie życzeniowe, romantyczne podejście do wielu rzeczy. I doszukałam się, że ludzie mają naturalną skłonność do wierzenia w nieudowodnione rzeczy, szczególnie gdy te wydają się osobiste lub znaczące jak np. horoskopy. Zjawisko to nazywa się efektem Barnuma (lub efektem Forera), który polega na przypisywaniu sobie znaczenia przez ogólne i uniwersalne opisy, które mogłyby pasować do każdego. Jest to widoczne np. w horoskopach, gdzie szerokie i pozytywne stwierdzenia sprawiają wrażenie, jakby były skierowane konkretnie do tego jednego odbiorcy. Psychologiczne wyjaśnienie tego efektu wskazuje, że ludzie szukają w życiu sensu oraz chcą czuć się częścią większej całości. Wiara w takie ogólne stwierdzenia pomaga również uniknąć głębszej analizy, co redukuje obciążenie umysłu
Jak podkreśla dr Edward Ratush, ludzie wolą wierzyć w pozytywne i przyjemne rzeczy, co zwiększa podatność na takie sugestie. I tak efekt Barnuma jest szczególnie wykorzystywany w astrologii, wróżbiarstwie czy nawet w niektórych testach osobowości. Eksperyment Bertrama Forera w 1948 roku udowodnił, że ludzie łatwo akceptują ogólne opisy jako prawdziwe, jeśli są one przedstawiane jako spersonalizowane. W jego badaniu wszyscy uczestnicy otrzymali te same wyniki rzekomego testu psychologicznego, które średnio ocenili na 4,3/5 pod względem trafności. Jak ktoś nam wciska kit to może się różnie skończyć dlatego warto być uważnym. Aby uchronić się przed tym efektem, warto zwracać uwagę na zbyt ogólne stwierdzenia i analizować ich uniwersalność. Kwestionowanie źródła informacji oraz rozpoznawanie potrzeby uznania mogą pomóc w unikaniu nadmiernej wiary w nieudowodnione treści. Tutaj kłania się umiejętność krytycznego myślenia. Dla wielu osób jednak przyjemność płynąca z tych wierzeń przewyższa potrzebę ich podważania, co czyni efekt Barnuma tak powszechnym w życiu codziennym.
Jednak istnieją też badania i teorie sugerujące, że pozytywne myślenie wpływa na zwiększenie poczucia szczęścia. Psychologia pozytywna, zwłaszcza w pracach Martina Seligmana (na którego ostatnio często się powołuję), wskazuje, że pozytywne nastawienie może prowadzić do większej satysfakcji z życia, lepszego zdrowia psychicznego i fizycznego, a także do zwiększenia odporności na stres. Efekt placebo w kontekście emocjonalnym to jeden z przykładów tego zjawiska. Ludzie, którzy wierzą, że coś (np. amulet, rytuał czy pozytywne stwierdzenie) im pomaga, często odczuwają realne korzyści, nawet jeśli nie ma obiektywnego mechanizmu działania. W przypadku horoskopów lub innych "nieudowodnionych" wierzeń, sama wiara w coś pozytywnego może przynieść ulgę, poczucie bezpieczeństwa lub motywację, co w mojej ocenie jest mega ważne.
Badania pokazują, że osoby optymistyczne — czyli wierzące, że przyszłość przyniesie coś dobrego — są często szczęśliwsze, bardziej zaangażowane społecznie i mają większą odporność na trudności. Pozytywne myślenie nie oznacza ignorowania problemów, lecz ich reinterpretację w sposób bardziej konstruktywny. Jednak psychologowie podkreślają, że nadmierny optymizm lub "toksyczne pozytywne myślenie" mogą być problematyczne, gdy prowadzą do ignorowania trudnych emocji lub rzeczywistych problemów. Wierzenia nieudowodnione, jak horoskopy, mogą działać jako wsparcie, o ile nie zastępują bardziej skutecznych metod radzenia sobie z trudnościami. W skrócie, wiara w pozytywne rzeczy, nawet jeśli są one nieudowodnione, może zwiększać poczucie szczęścia, pod warunkiem, że nie prowadzi do unikania rzeczywistości lub podejmowania ryzykownych decyzji.
