Dziś spadł deszcz po wielu dniach upałów. Jest cudowne rześkie powietrze, rośliny mają czym oddychać po opłukaniu z kurzu liści. Jest ciepło ale nie męcząco. Jest pięknie. Spotykam osobę w sklepie i słyszę jaki to okropny dzień, nie dość, że poniedziałek to jeszcze pada. I to dało do myślenia dlaczego mając do wyboru dwie postawy w życiu jak optymizm i pesymizm wielu z nas wybiera tę drugą? Wiemy, że zawsze mamy jakąś korzyść z czegoś co wybieramy, czasami jest iluzoryczna, czasami absurdalna a czasami całkiem sensowna. Jaką więc korzyść daje nam pesymistyczne stanowisko? Co się okazuje pesymiści obniżają swoje oczekiwania co do przyszłości, co pozwala im uniknąć rozczarowań. Jeśli przewidują najgorsze, a sytuacja okazuje się lepsza, doświadczają pozytywnej niespodzianki. Pesymizm w ten sposób pełni rolę mechanizmu obronnego, który chroni przed emocjonalnym bólem, gdy rzeczy nie idą zgodnie z planem. Osoby z takim nastawieniem wierzą, że lepiej jest przygotować się na negatywne scenariusze, aby później nie czuć frustracji. Dodatkowo pesymizm może dawać iluzję większej kontroli nad własnym życiem. Myślenie o najgorszym scenariuszu pozwala na przewidywanie problemów i przygotowywanie się na nie, co może wytwarzać poczucie większego bezpieczeństwa.
Tzw. strategiczny pesymizm, o którym pisała badaczka Julie Norem, sugeruje, że osoby z pesymistycznym podejściem celowo przewidują trudności, aby lepiej radzić sobie z nimi w przyszłości. I któż z nas tak nie miał? Ja lubię przewidzieć trudności i znaleźć na nie kilka rozwiązań, żeby lepiej sobie poradzić gdyby wystąpiły ale nie wiążę tego z nastawieniem pesymistycznym tylko prewencyjnym. Ludzie z pesymistycznym nastawieniem często unikają ryzykownych decyzji, co z kolei pozwala im unikać porażek i niepowodzeń. W ich umysłach pesymizm staje się formą ochrony – poprzez przewidywanie najgorszego ograniczają ekspozycję na potencjalne straty. To nastawienie może pomóc unikać impulsywnych decyzji, co w niektórych sytuacjach może być korzystne. Pesymiści są często bardziej realistyczni w ocenie rzeczywistości. Badania sugerują, że osoby z depresją, które mają bardziej pesymistyczne podejście, w niektórych przypadkach trafniej oceniają swoje możliwości i sytuacje życiowe niż osoby optymistyczne (tzw. „depresyjny realizm” badany przez Alloy i Abramson). W pewnych sytuacjach takie podejście może być bardziej adekwatne do rzeczywistości, np. gdy trzeba zachować ostrożność i racjonalnie przewidywać problemy. Z drugiej strony wiemy, że pesymistyczne nastawienie może obniżać nastrój to tak trochę samo nakręcające się koło pesymizm -depresja - depresja - pesymizm. Pesymiści mogą również odczuwać mniejszy stres związany z koniecznością osiągania sukcesów. Wiedząc, że nie wszystko pójdzie zgodnie z planem, mogą odpuścić presję i zbyt wysokie wymagania.
Taki sposób myślenia może pozwolić na spokojniejsze podejście do życia, bez ciągłego dążenia do perfekcji i nieosiągalnych celów. Może też skutecznie od tych celów nas oddalić. Pesymiści, przewidując negatywne wyniki, są psychicznie przygotowani na porażki i trudności, co sprawia, że łatwiej im radzić sobie z rozczarowaniami. Jeśli coś pójdzie nie tak, nie czują zaskoczenia ani wstrząsu, ponieważ byli na to przygotowani emocjonalnie. To daje im poczucie stabilności i mniejszą podatność na emocjonalne wahania ale jednocześnie nie służy procesowi motywacji. Pesymizm może pełnić funkcję obronną przed zbyt dużymi nadziejami i otwartością emocjonalną. Osoby, które doświadczyły licznych zawodów i trudnych doświadczeń w przeszłości, mogą wybrać pesymizm jako sposób na ochronę przed bólem i kolejnymi niepowodzeniami. Pesymistyczne podejście chroni przed zbytnim zaangażowaniem w sytuacje, które mogą przynieść emocjonalny dyskomfort. To takie: "na wszelki wypadek nic nie zrobię". Niektórzy pesymiści wybierają takie nastawienie, aby radzić sobie w relacjach społecznych. Przygotowując się na negatywne reakcje ze strony innych ludzi lub przewidując konflikty, mogą lepiej radzić sobie z odrzuceniem lub krytyką. Pesymizm pozwala im utrzymać pewien dystans emocjonalny, co zmniejsza ryzyko poczucia zranienia. Czyli wybieramy pesymizm trochę dla wygody a trochę dla bezpieczeństwa.
Jednak nie bez skutków ubocznych. Każda nasza decyzja niesie za sobą jakieś konsekwencje. A decyzje podjęte wyłącznie przez pryzmat "ja" i dla wygody raczej nie prowadzą do dobrych rezultatów. Okazuje się, że pesymizm jest często związany z większą podatnością na depresję i lęk. Badania Lauren Alloy i Lyn Abramson nad tzw. „realistycznym pesymizmem” wykazały, że u osób skoncentrowanych nadmiernie na negatywach prowadzi do obniżenia nastroju, zwiększonego stresu oraz osłabienia poczucia kontroli nad życiem. Stres związany z przewidywaniem najgorszego scenariusza może wywołać stałe uczucie niepokoju, co wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne. Ale nie tylko, badania przeprowadzone na Uniwersytecie Yale przez dr Beccę Levy wykazały, że pesymistyczne myślenie może skracać życie. Osoby, które miały bardziej negatywne podejście do starzenia się i postrzegały przyszłość w pesymistycznych barwach, żyły średnio o 7,5 roku krócej niż osoby z pozytywnym podejściem. Pesymiści są także bardziej narażeni na choroby serca oraz inne schorzenia związane z chronicznym stresem. Dodatkowo takie nastawienie ma duży wpływ na sukces zawodowa, a w zasadzie na ich brak, bądź niepełne wykorzystanie potencjału. No i częściej doświadczają trudności w budowaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji międzyludzkich. To jeżeli mamy wybór, to czemu nie optymizm?
