Jakiś czas temu przyszła do mnie klientka z problemem nie podejmowania decyzji odpowiednio szybko. Miała propozycję wyjazdu za granicę bo zwolniło się miejsce. Cena atrakcyjna, miejsce atrakcyjne, czas też by wygospodarowała, miała tylko szybko odpowiedzieć a wyjazd był tydzień później. Zrezygnowała bo uważała, że to zbyt mało czasu. Mimo, że później przyznała, że ogarnięcie się było jak najbardziej możliwe. Powiedziała, że to nie pierwszy raz, kiedy rezygnuje z fajnych lub ważnych dla niej rzeczy z nieznanych przyczyn. A później żałuje. Wielu z nas zna to uczucie: pojawia się przed nami wyjątkowa okazja – możliwość awansu, nowa znajomość, szansa na rozwój osobisty. Czujemy ekscytację, ale jednocześnie odzywają się wewnętrzne obawy. Przemykają myśli, które sprawiają, że rezygnujemy, unikamy lub odkładamy decyzję na później. Dlaczego tak się dzieje? Czy można nauczyć się przełamywać te blokady i wykorzystywać nadarzające się okazje?
Odpowiedzi na te pytania sięgają głęboko do psychologicznych mechanizmów strachu przed zmianą, perfekcjonizmu, niskiego poczucia własnej wartości oraz obaw przed oceną. Strach przed porażką jest jednym z najczęstszych powodów, dla których nie podejmujemy nowych wyzwań.W obawie przed niepowodzeniem wolimy wycofać się, zanim zaryzykujemy. Mechanizm ten często związany jest z osobistymi przekonaniami – zwłaszcza z tendencją do oceny własnej wartości przez pryzmat sukcesów. Osoby, które wysoce cenią swój status, uznanie czy wynik, mogą bać się błędów, które w ich oczach obniżają ich wartość. W efekcie, zamiast podjąć działanie, pozostają w tzw. "strefie komfortu", która jest zbyt znajoma, by wiązać się z dużym ryzykiem. Ten rodzaj lęku wynika z mechanizmu poznawczego zwanego nadmiernym generalizowaniem – przekonania, że jedna porażka zdefiniuje nas w całości.
Psychologowie podkreślają, że warto przekształcić swoje podejście do niepowodzeń i traktować je jako naukę, a nie osobistą porażkę. Takie podejście sprzyja rozwijaniu odporności psychicznej i zmniejsza siłę blokującego wpływu lęku przed porażką. Perfekcjonizm to kolejny czynnik, który często blokuje nas przed wykorzystaniem szans. Czasem boimy się działać, jeśli nie jesteśmy przekonani, że zrobimy coś idealnie. Mechanizm ten działa jak pułapka: tworzymy nierealistyczne oczekiwania wobec siebie, co prowadzi do paraliżu i zaniechania. Perfekcjoniści zazwyczaj zakładają, że muszą wykazać się absolutną kompetencją od pierwszego kroku. Każda szansa, która wiąże się z niepewnością lub możliwością błędu, wydaje im się nie do przyjęcia.Badania pokazują, że perfekcjoniści często doświadczają wyższego poziomu stresu i niepokoju, a ich samoocena bywa uzależniona od efektów. Przekształcenie perfekcjonizmu w postawę dążenia do doskonalenia się, a nie do idealności, może zmniejszyć napięcie związane z podejmowaniem ryzyka.
To zmiana perspektywy, w której uczymy się cenić same próby i odkrywamy, że „lepiej coś zrobić niedoskonale, niż nie zrobić wcale”. Innym potężnym mechanizmem blokującym nasze działania jest lęk przed oceną i odrzuceniem przez innychObawa przed tym, że zostaniemy ocenieni, niezrozumiani czy nawet skrytykowani, jest głęboko zakorzeniona w naszej psychice. W istocie, bycie częścią grupy ma dla nas fundamentalne znaczenie, gdyż ewolucyjnie przetrwanie wiązało się z integracją społeczną. Dziś lęk przed negatywną oceną wywołuje reakcję obronną, która każe nam unikać sytuacji ryzykownych lub takich, które wystawiają nas na krytykę. Psychologia sugeruje, że wzmocnienie samoakceptacji i pracy nad autonomią, czyli zdolnością do podejmowania decyzji bez nadmiernego polegania na opinii innych, może być kluczem do wyjścia z tej pułapki. Warto zadać sobie pytanie, jak wiele szans utraciliśmy, kierując się obawą przed opinią ludzi, którzy nie zawsze mają nasze dobro na względzie.
Psychologicznie rzecz ujmując, mamy naturalną tendencję do wyboru tego, co jest znane i przewidywalne – nawet jeśli to „znane” nie jest korzystne. Jest to tzw. efekt status quo. W wielu sytuacjach decydujemy się trzymać tego, co znamy, ponieważ zmiana wiąże się z niepewnością i ryzykiem. Nasz mózg automatycznie interpretuje zmiany jako potencjalne zagrożenia i wysyła sygnały ostrzegawcze, co skutkuje wzrostem lęku. Status quo może być jednym z największych blokad w rozwoju. Aby zneutralizować ten efekt, warto zrozumieć, że ryzyko jest nieodzowną częścią rozwoju. Zadając sobie pytanie: „Czy jestem szczęśliwy/szczęśliwa w obecnym miejscu?”, możemy ocenić, czy trwanie w znanym jest faktycznie korzystne, czy tylko bezpieczne. Choć nasze obawy mogą mieć głębokie korzenie psychologiczne, istnieje wiele metod i strategii, które pomagają nam przezwyciężyć te bariery: Samouświadomienie i introspekcja: Warto przyjrzeć się własnym myślom i przekonaniom. Zrozumienie, jakie są nasze główne obawy i skąd pochodzą, jest pierwszym krokiem do ich przepracowania. Później przekraczanie swojej postawy. Podejmowanie małych kroków w stronę nowych wyzwań pomaga zmniejszyć lęk. Można zacząć od prostych rzeczy – choćby wyjścia ze strefy komfortu w codziennych zadaniach. Trenuj
